کاتتر هملیخ

کاتتر هملیخ (Heimlich Catheter)

کاتتر هملیخ وسیله‌ای ساده اما بسیار کاربردی در پزشکی است که برای تخلیه هوای جمع‌شده در فضای جنب (پلور) یا گاهی تخلیه مایع از قفسه سینه استفاده می‌شود. این وسیله معمولاً برای درمان پنوموتوراکس (هوای آزاد در فضای پلور) در شرایط اورژانسی یا خارج از بیمارستان طراحی شده است.

ساختار و اجزا کاتتر هملیخ

کاتتر هملیخ از دو بخش اصلی تشکیل شده است:

1.لوله‌ی انعطاف‌پذیر سیلیکونی یا PVC که در فضای پلور بیمار قرار می‌گیرد.

2.دریچه یک‌طرفه (Heimlich valve) که به انتهای لوله متصل است و اجازه می‌دهد هوا یا مایع فقط در یک جهت (از بدن به بیرون) جریان پیدا کند.

این دریچه معمولاً از لاستیک یا پلاستیک نرم ساخته می‌شود و به شکلی طراحی شده که از بازگشت هوا به داخل قفسه سینه جلوگیری کند.

کاربردهای کاتتر هملیخ (Heimlich Catheter Applications)

کاتتر هملیخ به‌دلیل سادگی، سبکی و امکان استفاده در شرایط غیر بیمارستانی، یکی از ابزارهای ارزشمند در درمان بیماری‌ها و آسیب‌های قفسه سینه محسوب می‌شود.

درمان پنوموتوراکس (Pneumothorax)

اصلی‌ترین کاربرد کاتتر هملیخ در تخلیه هوای جمع‌شده بین لایه‌های پلور (جنب) است.
وقتی هوا به هر دلیل (آسیب، جراحی، یا خودبه‌خود) در فضای بین ریه و دیواره قفسه سینه جمع شود، ریه دچار کلاپس (جمع شدن) می‌شود و تنفس سخت می‌گردد.
کاتتر هملیخ با ایجاد مسیر خروج یک‌طرفه، اجازه می‌دهد هوا از فضای پلور خارج شود، بدون آن‌که دوباره وارد گردد — در نتیجه فشار منفی پلور باز می‌گردد و ریه دوباره باز می‌شود.

کاربرد در انواع پنوموتوراکس:

• پنوموتوراکس خودبه‌خودی اولیه (در افراد جوان و بدون بیماری زمینه‌ای)
• پنوموتوراکس ثانویه (در بیماران COPD، فیبروز یا آسم)
• پنوموتوراکس تروماتیک (در اثر ضربه یا زخم نافذ سینه)
• پنوموتوراکس یاتروژنیک (در اثر اقدامات پزشکی مانند تهویه مکانیکی یا بیوپسی ریه)

درمان موقت و پیش‌بیمارستانی

در شرایطی مانند صحنه تصادف، میدان جنگ یا مناطق دورافتاده که امکانات بیمارستانی در دسترس نیست، از کاتتر هملیخ برای:

• تخلیه فوری هوای تحت فشار (Tension Pneumothorax)
• پیشگیری از فروپاشی کامل ریه
  استفاده می‌شود.
  این روش ساده و قابل حمل است و حتی می‌تواند در آمبولانس یا توسط تیم امدادی آموزش‌دیده انجام شود.

تخلیه مایعات پلور

اگرچه طراحی اولیه برای هوا بوده، اما در برخی موارد از کاتتر هملیخ برای خروج حجم کم مایع پلور (مثل ترشحات سروزی یا خونی) نیز استفاده می‌شود.
در این حالت، انتهای دریچه معمولاً به کیسه جمع‌آوری مایع متصل می‌شود تا خروج مایع قابل مشاهده و کنترل باشد.
در بیماران سرطانی با پلورال افیوژن عودکننده، از نوع خاصی از کاتترهای هملیخ برای تخلیه خانگی نیز استفاده می‌شود.

جایگزین سبک‌تر برای چست تیوب (Chest Tube)

در بیماران پایدار و مواردی که حجم هوای پلور کم است، استفاده از کاتتر هملیخ به‌جای چست تیوب متداول شده است، زیرا:

• کوچک‌تر و کم‌تهاجمی‌تر است.
• درد و ناراحتی کمتری ایجاد می‌کند.
• نیاز به بطری و سیستم آب‌بندی ندارد.
• بیمار می‌تواند حرکت و تنفس طبیعی‌تری داشته باشد.

به همین دلیل در بخش‌های سرپایی یا مراقبت‌های ویژه از آن به عنوان جایگزینی ساده‌تر استفاده می‌شود.

کاربرد آموزشی و تمرینی کاتتر هملیخ

در آموزش مهارت‌های اورژانس و پزشکی نظامی، کاتتر هملیخ به‌عنوان نمونه‌ای از دستگاه تخلیه یک‌طرفه قفسه سینه برای آموزش کارآموزان و امدادگران استفاده می‌شود.

استفاده در جراحی و مراقبت پس از عمل کاتتر هملیخ

در برخی جراحی‌های قفسه سینه (مثل رزکسیون لوب ریه یا جراحی توراکوسکوپی)، از کاتتر هملیخ برای تخلیه موقت هوا و پایش وضعیت پلور در دوره‌ی پس از عمل استفاده می‌شود تا از تجمع مجدد هوا جلوگیری شود.

نحوه عملکرد کاتتر هملیخ

دریچه هملیخ به صورت یک‌طرفه کار می‌کند:

• وقتی بیمار بازدم می‌کند یا فشار داخل قفسه سینه افزایش می‌یابد، دریچه باز می‌شود و هوا یا مایع از سینه خارج می‌شود.
• در هنگام دم، دریچه بسته می‌ماند و از ورود مجدد هوا جلوگیری می‌کند.

به همین دلیل، این سیستم بدون نیاز به بطری جمع‌آوری زیر آب هم کار می‌کند و بسیار ساده و قابل حمل است.

نحوه استفاده کاتتر هملیخ

پزشک یا امدادگر لوله را وارد فضای پلور بیمار می‌کند (معمولاً از ناحیه بین دنده‌ها در خط آگزیلاری).

1. دریچه هملیخ به انتهای لوله متصل می‌شود.
2. خروج هوا یا مایع از دریچه نشان‌دهنده‌ی عملکرد صحیح آن است.
3. در شرایط بیمارستانی ممکن است انتهای دریچه به کیسه جمع‌آوری مایع نیز متصل شود.

عوارض احتمالی کاتتر هملیخ

اگرچه نسبت به سیستم‌های بزرگ‌تر ساده‌تر است، اما ممکن است باعث:

• انسداد دریچه بر اثر خون یا ترشحات غلیظ
• نشت هوا در اطراف محل ورود کاتتر
• عدم تخلیه کامل هوای پلور
  شود. بنابراین باید مرتب بررسی و در صورت نیاز تعویض گردد.

نکته تاریخی کاتتر هملیخ

این وسیله توسط دکتر هنری هملیخ (Henry Heimlich)، همان پزشکی که مانور معروف “Heimlich Maneuver” برای خفگی را نیز ابداع کرد، طراحی شده است. هدف او ساخت ابزاری ساده برای درمان سریع پنوموتوراکس در میدان جنگ و شرایط اورژانس بود.

راهنمای خرید و مشاوره

برای دریافت مشاوره تخصصی، استعلام فوری و خرید با کارشناسان ما تماس بگیرید:
شماره تماس :09362722244