مجله سلامتی
نخ سرکلاژ
نخ سرکلاژ (Cervical Cerclage Suture) پیشگیری از زایمان زودرس با نخ بخیه مخصوص سرویکس
نخ سرکلاژ یکی از تجهیزات تخصصی در حوزه زنان و زایمان است که برای تقویت دهانه رحم در دوران بارداری به کار می‌رود. هدف از استفاده این نخ، بسته نگه داشتن دهانه رحم (سرویکس) و جلوگیری از باز شدن زودهنگام آن است تا احتمال زایمان زودرس یا سقط کاهش یابد. این نخ به صورت بخیه‌ای حلقوی یا دوخته‌شده در اطراف دهانه رحم قرار می‌گیرد تا بافت سرویکس را محکم‌تر نگه دارد و بتواند وزن جنین و مایع آمنیوتیک را تحمل کند.
نخ سرکلاژ چیست و چرا استفاده می‌شود؟
در برخی از بانوان، دهانه رحم ممکن است در دوران بارداری ضعیف یا بیش از حد نرم باشد؛ این وضعیت که با عنوان «نارسایی سرویکس» شناخته می‌شود، باعث باز شدن تدریجی دهانه رحم بدون درد و در نتیجه خطر سقط یا زایمان زودرس می‌شود.
در چنین شرایطی، پزشک متخصص با انجام عمل سرکلاژ، دهانه رحم را با نخ مخصوصی می‌بندد. نخ سرکلاژ در واقع یک نخ بخیه غیرقابل جذب است که قدرت و استحکام بالایی دارد و برای مدت چند ماه در بدن باقی می‌ماند تا دهانه رحم بسته بماند.
ویژگی‌های فنی نخ سرکلاژ
نخ سرکلاژ یک نخ بخیه غیرقابل جذب و با مقاومت بسیار بالا است که برای بستن دهانه رحم در دوران بارداری استفاده می‌شود. به دلیل تماس مستقیم با بافت حساس سرویکس و ماندگاری طولانی‌مدت در بدن، باید از مواد و ساختاری بسیار مقاوم و بی‌خطر ساخته شود. ویژگی‌های فنی آن عبارت‌اند از:
1. جنس (Material Composition)
- معمولاً از پلی‌استر (Polyester) یا مرسیلن (Mersilene) ساخته می‌شود.
- پلی‌استر یک پلیمر قوی و پایدار است که در تماس با بافت بدن واکنش التهابی حداقلی دارد.
- نخ مرسیلن (Mersilene Tape) نوعی نوار پلی‌استری بافته‌شده است که اصطکاک کمتر و استحکام بیشتری نسبت به نخ‌های نایلونی دارد.
- به‌دلیل ماندگاری بالا، این نخ‌ها غیرقابل جذب (Non-absorbable) هستند و تا پایان بارداری در محل باقی می‌مانند.
2. استحکام کششی بالا (High Tensile Strength)
- دهانه رحم در دوران بارداری تحت فشار مداوم از سمت رحم و وزن جنین قرار دارد.
- نخ سرکلاژ باید توان تحمل این فشار را بدون تغییر شکل یا پارگی داشته باشد.
- نخ‌های مرغوب دارای مقاومت کششی بالای ۴۰ تا ۵۰ نیوتن هستند و در تست‌های استاندارد ISO و USP تأیید شده‌اند.
3. انعطاف‌پذیری (Flexibility)
- با وجود استحکام بالا، نخ باید به‌اندازه کافی نرم و منعطف باشد تا در حین بخیه زدن به بافت رحم آسیب نزند.
- نخ‌های مرسیلن دارای بافت‌بندی ظریف و بافته‌شده (braided) هستند که حرکت آن‌ها در بافت را آسان‌تر می‌کند.
- واکنش بافتی کم (Minimal Tissue Reaction)
- به‌دلیل ماندگاری چندماهه در بدن، نخ سرکلاژ باید دارای زیست‌سازگاری بالا باشد.
- پلی‌استر و مرسیلن باعث تحریک بافتی بسیار کمی می‌شوند و احتمال التهاب یا عفونت را کاهش می‌دهند.
- سطح صاف نخ باعث می‌شود سلول‌ها و باکتری‌ها روی آن تجمع نیابند.
5. نوع نخ (ساختار سطح)
- نخ‌های سرکلاژ معمولاً بافته‌شده (Braided) هستند، نه تک‌رشته‌ای.
- ساختار بافته‌شده باعث می‌شود نخ در گره‌ها بهتر قفل شود و در طول بارداری باز نشود.
- برخی مدل‌ها به شکل نوار تخت (Tape) طراحی شده‌اند که تماس بیشتری با بافت دارند و فشار را به‌طور یکنواخت توزیع می‌کنند.
6. قطر و سایز نخ (Suture Size)
- سایز نخ معمولاً بین #2 تا #5 USP متغیر است، بسته به نوع روش (مک‌دونالد یا شیرودکار).
- سایز بالاتر به معنی قطر بیشتر و استحکام بالاتر است.
- پزشک بر اساس ساختار دهانه رحم و روش جراحی، سایز مناسب را انتخاب می‌کند.
7. نوع سوزن (Needle Type)
- سوزن مورد استفاده در ست نخ سرکلاژ معمولاً از نوع Blunt Taper یا Round-bodied است.
- سوزن بلانت (کند) برای عبور از بافت نرم بدون بریدگی طراحی شده تا از آسیب به بافت رحم و خونریزی جلوگیری کند.
- اغلب نخ‌های سرکلاژ در بسته‌های دو سوزنه (Double-armed) عرضه می‌شوند تا عمل دوخت راحت‌تر انجام شود.
8. استریل بودن (Sterilization and Packaging)
- نخ‌ها به‌صورت استریل و یک‌بار مصرف ارائه می‌شوند.
- استریل‌سازی معمولاً با گاز اتیلن اکساید (EO) انجام می‌شود تا هیچ عامل میکروبی در بسته‌بندی باقی نماند.
- بسته‌بندی معمولاً از جنس آلومینیوم لمینت یا پلاستیک پزشکی چندلایه است تا در شرایط انبارداری پایدار بماند.
9. سازگاری با محیط بدن (Biocompatibility)
- نخ سرکلاژ باید با محیط اسیدی واژن و بافت سرویکس سازگار باشد.
- مواد به‌کاررفته باید مقاوم در برابر تجزیه آنزیمی و تغییرات حرارتی بدن باشند.
- این نخ‌ها تأییدیه‌های پزشکی نظیر CE mark و ISO 10993 را برای ایمنی زیستی دارند.
10. مدت ماندگاری در بدن (Durability in situ)
- نخ سرکلاژ معمولاً تا پایان بارداری در بدن باقی می‌ماند (حدود ۴ تا ۶ ماه).
- بافت مقاوم آن باعث می‌شود در تماس با ترشحات واژن، تغییر رنگ یا تخریب ساختاری نداشته باشد.
- پس از اتمام بارداری یا در زمان زایمان، نخ به‌راحتی باز یا برش داده می‌شود.
11. شرایط نگهداری (Storage Conditions)
- باید در دمای اتاق (۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد)، دور از نور مستقیم و رطوبت نگهداری شود.
- بسته بازشده نباید مجدداً استفاده شود؛ چون قابلیت استریل‌سازی مجدد ندارد.
12. استانداردها و تأییدیه‌ها
نخ‌های باکیفیت دارای استانداردهای بین‌المللی نظیر:
-
- USP (United States Pharmacopeia)
- EP (European Pharmacopoeia)
- ISO 13485 برای مدیریت کیفیت تجهیزات پزشکی
- CE mark برای تأیید ایمنی در اتحادیه اروپا
- این تأییدیه‌ها نشان‌دهنده ایمنی و کارایی نخ در کاربردهای پزشکی حساس هستند.
ویژگی‌های فنی نخ سرکلاژ
نخ‌های سرکلاژ معمولاً از جنس پلی‌استر یا مرسیلن ساخته می‌شوند؛ موادی که در برابر کشش مقاوم بوده و واکنش بافتی بسیار کمی ایجاد می‌کنند.
این نخ‌ها به‌صورت غیرقابل جذب طراحی شده‌اند تا تا پایان بارداری دوام داشته باشند. اغلب در بسته‌های استریل و با سوزن بلانت (بدون لبه تیز) ارائه می‌شوند تا هنگام عبور از بافت سرویکس، کمترین آسیب ایجاد شود.
نکته مهم این است که نخ سرکلاژ باید از نظر کیفیت ساخت، ضخامت، انعطاف و استریل بودن در بالاترین سطح قرار داشته باشد، زیرا کوچک‌ترین آلودگی یا ضعف فیزیکی می‌تواند باعث عفونت یا باز شدن زودهنگام بخیه‌ها شود.
موارد استفاده از نخ سرکلاژ
نخ سرکلاژ یکی از ابزارهای حیاتی در جراحی‌های زنان و زایمان است که نقش اصلی آن حمایت از دهانه رحم در دوران بارداری است. این نخ زمانی به کار می‌رود که دهانه رحم به‌صورت طبیعی توانایی نگهداری جنین را تا پایان بارداری ندارد. در چنین شرایطی، پزشک با استفاده از نخ سرکلاژ، دهانه رحم را به‌صورت حلقه‌ای می‌دوزد تا بسته باقی بماند و از باز شدن زودهنگام جلوگیری شود.
استفاده از نخ سرکلاژ معمولاً در موارد زیر توصیه می‌شود
1. نارسایی دهانه رحم (Cervical Incompetence)
مهم‌ترین و شایع‌ترین مورد استفاده نخ سرکلاژ، نارسایی دهانه رحم است.
در این حالت، بافت‌های دهانه رحم ضعیف‌تر از حالت طبیعی هستند و بدون درد یا انقباض، در نیمه دوم بارداری شروع به باز شدن می‌کنند.
این اتفاق ممکن است منجر به سقط جنین یا زایمان زودرس شود.
نخ سرکلاژ با بستن سرویکس، از باز شدن ناگهانی آن جلوگیری کرده و تا زمان تولد، رحم را در وضعیت ایمن نگه می‌دارد.
2. سابقه سقط در سه‌ماهه دوم بارداری
زنانی که در بارداری‌های قبلی، بدون علت مشخص و بدون درد، دچار سقط جنین در هفته‌های ۱۴ تا ۲۴ شده‌اند، کاندیدای مناسب برای انجام سرکلاژ هستند.
در این شرایط، نخ سرکلاژ به‌صورت پیشگیرانه در ابتدای بارداری بعدی استفاده می‌شود تا خطر تکرار سقط کاهش یابد.
3. کوتاهی دهانه رحم در سونوگرافی (Short Cervix)
در برخی بارداری‌ها، سونوگرافی ترانس‌واژینال نشان می‌دهد طول سرویکس کمتر از حد طبیعی است (معمولاً کمتر از ۲۵ میلی‌متر).
کوتاهی دهانه رحم نشانه‌ای از خطر زایمان زودرس است.
در این شرایط، پزشک ممکن است سرکلاژ سونوگرافی‌محور انجام دهد؛ یعنی بر اساس نتیجه سونوگرافی تصمیم به دوخت دهانه رحم بگیرد.
4. بارداری‌های چندقلویی (Multiple Pregnancy)
در بارداری‌های دو یا چندقلو، فشار داخل رحم به‌دلیل رشد هم‌زمان چند جنین بیشتر از حالت طبیعی است.
این فشار اضافی می‌تواند دهانه رحم را زودتر از موعد باز کند.
به همین دلیل، در برخی موارد پزشک برای پیشگیری از زایمان زودرس، از نخ سرکلاژ استفاده می‌کند تا دهانه رحم تقویت شود و تحمل بیشتری در برابر فشار داخلی پیدا کند.
5. نتیجه غیرطبیعی معاینه لگنی یا سرویکس نرم
اگر در معاینه‌های بارداری، پزشک متوجه شود دهانه رحم بیش از حد نرم یا باز شده است (بدون انقباض رحم)، ممکن است تصمیم به سرکلاژ اورژانسی (Emergency Cerclage) بگیرد.
در این حالت نخ سرکلاژ در سریع‌ترین زمان ممکن قرار داده می‌شود تا از پیشرفت باز شدن جلوگیری کند.
6. پس از جراحی یا آسیب به دهانه رحم
زنانی که سابقه جراحی‌هایی مانند کورتاژ مکرر، کونیزاسیون (Conization) یا بافت‌برداری از سرویکس (LEEP) دارند، ممکن است بافت دهانه رحم‌شان ضعیف شده باشد.
در این شرایط نیز نخ سرکلاژ برای تقویت بافت و جلوگیری از باز شدن ناگهانی دهانه رحم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
7. نارسایی دهانه رحم ناشی از ناهنجاری‌های مادرزادی
در برخی زنان، دهانه رحم به‌طور مادرزادی کوتاه‌تر یا نازک‌تر از حد طبیعی است.
در این موارد، پزشک ممکن است در همان هفته‌های ابتدایی بارداری، اقدام به سرکلاژ پیشگیرانه کند تا دهانه رحم در طول دوران بارداری بسته باقی بماند.
8. پیشگیری از زایمان زودرس در زنان پرخطر
زنانی که در بارداری‌های قبلی تجربه زایمان زودرس داشته‌اند، حتی بدون نارسایی واضح دهانه رحم، ممکن است تحت سرکلاژ پیشگیرانه قرار گیرند.
این روش باعث می‌شود احتمال باز شدن تدریجی سرویکس در اواسط بارداری به حداقل برسد.
9. حمایت در بارداری‌های با وزن جنین بالا یا پلی‌هیدرآمنیوس (مایع آمنیوتیک زیاد)
در بارداری‌هایی که جنین درشت است یا مایع آمنیوتیک بیش از حد تولید می‌شود، فشار مضاعفی روی دهانه رحم وارد می‌شود.
در این حالت نخ سرکلاژ به دهانه رحم کمک می‌کند تا فشار اضافی را تحمل کند و از باز شدن زودهنگام جلوگیری شود.
10. سرکلاژ شکمی (Abdominal Cerclage)
در موارد خاص که دهانه رحم به‌شدت آسیب دیده یا بافت کافی برای دوخت از مسیر واژن وجود ندارد، پزشک ممکن است سرکلاژ را از مسیر شکمی انجام دهد.
در این نوع جراحی، نخ سرکلاژ از بخش فوقانی سرویکس عبور داده می‌شود.
این روش معمولاً در زنان با نارسایی شدید دهانه رحم یا در مواردی که سرکلاژ واژینال ناموفق بوده، استفاده می‌شود.
نکته مهم: زمان انجام سرکلاژ
نخ سرکلاژ بسته به شرایط بیمار در سه حالت استفاده می‌شود:
سرکلاژ پیشگیرانه (Prophylactic Cerclage): بین هفته ۱۲ تا ۱۴ بارداری، برای زنان با سابقه سقط یا نارسایی قبلی.
سرکلاژ تشخیصی یا سونوگرافی‌محور (Ultrasound-Indicated Cerclage): زمانی که طول دهانه رحم در سونوگرافی کمتر از حد طبیعی است.
سرکلاژ اورژانسی (Rescue Cerclage): زمانی که دهانه رحم در حال باز شدن است و پزشک می‌خواهد از زایمان زودرس جلوگیری کند.
نقش نخ در موفقیت سرکلاژ
- نخ سرکلاژ باید محکم، غیرقابل جذب و بدون واکنش بافتی باشد.
- نخ‌های پلی‌استر یا مرسیلن با مقاومت بالا بهترین انتخاب برای اطمینان از ماندگاری تا پایان بارداری هستند.
- کیفیت نخ به‌طور مستقیم بر میزان موفقیت سرکلاژ و حفظ بارداری تأثیر دارد.
انواع روش‌های سرکلاژ و نحوه استفاده از نخ
- روش‌های مختلفی برای انجام سرکلاژ وجود دارد که در همه آن‌ها نخ سرکلاژ نقش اصلی را ایفا می‌کند.
- در روش مک‌دونالد، پزشک نخ را از طریق واژن در اطراف سرویکس می‌دوزد تا دهانه رحم به شکل یک حلقه بسته شود.
- در روش شیرودکار، بخیه در عمق بیشتری از بافت زده می‌شود تا استحکام بیشتری ایجاد کند.
- در موارد خاص، زمانی که انجام سرکلاژ از طریق واژن ممکن نیست، روش سرکلاژ شکمی به کار می‌رود که در آن نخ از طریق شکم در قسمت بالایی دهانه رحم قرار داده می‌شود.
- انتخاب نوع نخ در هر روش اهمیت زیادی دارد و معمولاً از نخ‌های پلی‌استر یا مرسیلن با مقاومت بالا استفاده می‌شود.
مزایا و فواید استفاده از نخ سرکلاژ
استفاده از نخ سرکلاژ باعث می‌شود دهانه رحم تا پایان دوران بارداری بسته بماند، در نتیجه احتمال زایمان زودرس یا از دست رفتن جنین به میزان زیادی کاهش پیدا می‌کند.
این روش به بانوانی که سابقه سقط یا نارسایی دهانه رحم دارند، فرصت بارداری سالم‌تر و ایمن‌تر را می‌دهد.
علاوه بر این، نخ سرکلاژ به دلیل غیرقابل جذب بودن، تا هفته‌های پایانی بارداری مقاومت خود را حفظ کرده و معمولاً تا زمان زایمان باقی می‌ماند.
مراقبت‌ها و نکات بعد از انجام سرکلاژ
استراحت نسبی:
بعد از عمل، معمولاً ۲۴ تا ۴۸ ساعت نیاز به استراحت دارید. از ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت و فعالیت‌های سنگین خودداری کنید.
درد و لکه‌بینی:
درد خفیف و لکه‌بینی جزئی در چند روز اول طبیعی است. اگر خونریزی زیاد، درد شدید یا تب داشتید، سریعاً به پزشک اطلاع دهید.
بهداشت ناحیه تناسلی:
دوش گرفتن مجاز است، اما از تامپون، دوش واژینال و شست‌وشوی داخلی خودداری کنید تا ریسک عفونت کاهش یابد.
مصرف دارو:
داروهای تجویز‌شده (مثل آنتی‌بیوتیک یا شیاف‌ها) را دقیق و کامل مصرف کنید. هیچ دارویی را خودسرانه قطع یا جایگزین نکنید.
رابطه جنسی:
تا زمان تأیید پزشک (معمولاً ۷ تا ۱۰ روز بعد از عمل) از برقراری رابطه جنسی پرهیز کنید تا بخیه‌ها تحریک نشوند.
فعالیت روزمره:
از بلند کردن اجسام سنگین، ورزش‌های پرتحرک یا رانندگی طولانی تا زمان توصیه پزشک خودداری کنید.
علائم هشداردهنده:
تب، درد شدید شکم، ترشحات بدبو یا رنگی، خونریزی زیاد یا کاهش حرکات جنین از علائم خطر هستند؛ فوراً مراجعه کنید.
ویزیت‌های پیگیری:
طبق برنامه پزشک، معمولاً ۳ تا ۷ روز بعد از عمل باید معاینه شوید و سپس در فواصل منظم برای بررسی وضعیت دهانه رحم و بخیه مراجعه کنید.
برداشتن نخ سرکلاژ:
معمولاً در هفته ۳۶ تا ۳۷ بارداری یا هم‌زمان با شروع زایمان انجام می‌شود، مگر پزشک تصمیم دیگری بگیرد.
حمایت روحی و روانی:
احساس اضطراب بعد از عمل طبیعی است. گفتگو با پزشک، ماما یا خانواده می‌تواند در کنترل استرس کمک‌کننده باشد.
عوارض احتمالی بعد از انجام سرکلاژ
عمل سرکلاژ معمولاً یک روش ایمن و مؤثر برای پیشگیری از زایمان زودرس است، اما مانند هر عمل جراحی دیگری ممکن است با عوارضی خفیف یا در موارد نادر جدی همراه باشد. آگاهی از این موارد باعث می‌شود مادر زودتر متوجه علائم هشداردهنده شود و به‌موقع به پزشک مراجعه کند.
درد یا گرفتگی شکمی:
یکی از شایع‌ترین عوارض پس از عمل است که معمولاً طی چند روز برطرف می‌شود. اگر دردها شدید یا مداوم باشند، می‌تواند نشانه‌ی تحریک دهانه رحم یا شروع زایمان زودرس باشد.
لکه‌بینی یا خونریزی خفیف:
در ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول طبیعی است، اما خونریزی زیاد، لخته یا خون قرمز روشن باید سریع بررسی شود.
عفونت رحم یا واژن:
در صورت رعایت نکردن بهداشت یا ضعف سیستم ایمنی ممکن است رخ دهد. علائم آن شامل تب، ترشحات بدبو یا درد در قسمت پایین شکم است. درمان سریع با آنتی‌بیوتیک از عوارض جدی‌تر جلوگیری می‌کند.
پارگی کیسه آب (پره‌مچور روپچر):
گاهی به‌دلیل فشار بخیه یا تحریک دهانه رحم، احتمال نشت یا پارگی زودرس کیسه‌ی آب وجود دارد. در این شرایط معمولاً پزشک تصمیم می‌گیرد بخیه برداشته شود.
زایمان زودرس:
اگر بدن به بخیه واکنش نشان دهد یا دهانه رحم همچنان ضعیف بماند، احتمال شروع انقباضات زودرس وجود دارد که نیاز به مراقبت فوری دارد.
آسیب دهانه رحم:
در موارد نادر ممکن است هنگام گذاشتن یا برداشتن بخیه، بافت دهانه رحم دچار پارگی یا زخم سطحی شود. این عارضه معمولاً خفیف است و خودبه‌خود ترمیم می‌شود.
واکنش به نخ سرکلاژ:
برخی بیماران ممکن است نسبت به نوع خاصی از نخ (مثلاً نایلون یا مرسلین) واکنش التهابی خفیف نشان دهند. در این صورت پزشک نوع نخ را در دفعات بعد تغییر می‌دهد.
عوارض بی‌هوشی یا بی‌حسی:
معمولاً سرکلاژ با بی‌حسی اسپاینال یا نخاعی انجام می‌شود و عوارض جدی نادر است، اما سرگیجه، تهوع یا سردرد بعد از عمل ممکن است دیده شود.
انتخاب نخ سرکلاژ مناسب
در انتخاب نخ سرکلاژ، توجه به جنس، استحکام، استریل بودن، اندازه و برند تولیدکننده اهمیت زیادی دارد.
نخ‌هایی با برند معتبر معمولاً تحت استانداردهای بین‌المللی تولید می‌شوند و در بسته‌بندی‌های استریل عرضه می‌گردند.
پزشکان معمولاً نخ‌هایی با مقاومت بالا مانند مرسیلن یا پلی‌استر غیرقابل جذب را برای سرکلاژ انتخاب می‌کنند تا تا زمان زایمان دوام کافی داشته باشند.
خرید نخ سرکلاژ از کیوان مد
فروشگاه تخصصی کیوان مد عرضه‌کننده انواع نخ سرکلاژ جراحی باکیفیت بالا و مورد تأیید وزارت بهداشت است.
در کیوان مد می‌توانید انواع نخ بخیه سرکلاژ از برندهای معتبر از جمله نخ مرسیلن شیرودکار و نخ پلی‌استر سرکلاژ دو سوزنه را با قیمت رقابتی تهیه کنید.
تمام محصولات در بسته‌بندی‌های استریل، آماده مصرف و با تضمین اصالت کالا عرضه می‌شوند و قابلیت ارسال فوری به سراسر کشور را دارند.
برای مشاهده جزئیات فنی و خرید آنلاین نخ سرکلاژ، می‌توانید به وب‌سایت کیوان مد
مراجعه کنید یا از طریق بخش پشتیبانی با کارشناسان فروش تماس بگیرید.
جمع‌بندی
نخ سرکلاژ یکی از مؤثرترین ابزارهای جراحی برای حفظ بارداری در بانوانی است که دچار نارسایی دهانه رحم هستند.
کیفیت نخ، نوع مواد به‌کاررفته و شرایط استریل بودن آن نقش بسیار مهمی در موفقیت عمل دارد.
انتخاب تجهیزات باکیفیت و برند معتبر مانند محصولات عرضه‌شده در کیوان مد می‌تواند احتمال موفقیت بارداری را به میزان قابل توجهی افزایش دهد و از بروز عوارض ناخواسته پیشگیری کند.