بن وکس

بن وکس (Bone Wax) چیست؟

بن وکس یا Bone Wax یکی از مواد پرکاربرد است که جزو ابزار جراحی در جراحی‌های ارتوپدی، دندان‌پزشکی، جراحی جمجمه و ستون فقرات است که نقش اصلی آن توقف خون‌ریزی از سطوح استخوانی می‌باشد. این ماده یک ترکیب نیمه‌جامد، مومی‌شکل و غیرقابل جذب است که با ایجاد یک سد فیزیکی مکانیکی روی سطح استخوان، از خروج خون از مویرگ‌ها و کانال‌های کوچک استخوانی جلوگیری می‌کند.

تاریخچه و ساختار بن وکس

• استفاده از موم برای کنترل خون‌ریزی استخوانی از قرن نوزدهم میلادی در جراحی‌ها آغاز شد. ترکیب اولیه آن معمولاً از موم زنبور عسل (Beeswax) و پارافین ساخته می‌شد. بعدها برای بهبود خواص فیزیکی، افزودنی‌هایی مانند ایزوپروپیل پالمیتات (Isopropyl Palmitate) یا سالیسیلات‌ها به آن اضافه شد تا چسبندگی، نرمی و قابلیت شکل‌دهی آن افزایش یابد.
• در حالت عادی به رنگ سفید تا زرد روشن بوده و با دمای بدن نرم می‌شود. جراح معمولاً آن را با دست گرم می‌کند تا به راحتی روی سطح استخوانی قابل استفاده باشد.

مکانیسم عملکرد بن وکس

• مکانیسم اثر بن وکس بیولوژیکی نیست، بلکه کاملاً مکانیکی است. این ماده در تماس با سطح خون‌ریز استخوان، فضاهای میکروسکوپی و کانال‌های خونی داخل استخوان (Haversian canals) را مسدود کرده و از جریان خون جلوگیری می‌کند.
• بر خلاف مواد هموستاتیک جذب‌شونده (مثل ژلاتین اسپنج، سلولز اکسیدشده یا کلاژن)، بن وکس در بدن جذب نمی‌شود و تا مدت‌ها در محل باقی می‌ماند؛ به همین دلیل، استفاده از آن باید با دقت و به میزان کم انجام شود.

کاربردهای بالینی بن وکس

در جراحی‌هایی که در آن‌ها سطوح استخوانی درگیر است، به‌ویژه در استخوان‌هایی با تراکم بالا، مورد استفاده قرار می‌گیرد. مهم‌ترین کاربردهای آن عبارت‌اند از:

• جراحی ارتوپدی – برای کنترل خون‌ریزی از استخوان‌های بلند (مانند فمور یا تیبیا) در زمان برش یا تراشیدن استخوان.
• جراحی جمجمه (کرانیوتومی) – هنگام باز کردن استخوان جمجمه برای دسترسی به مغز.
• جراحی ستون فقرات – برای مهار خون‌ریزی از لبه‌های مهره‌ها در حین لامینکتومی یا فیوژن.
• جراحی فک و صورت – به‌ویژه در برداشت تومور یا کیست‌های استخوانی.
• جراحی دندان‌پزشکی و ایمپلنت – در موارد خاص که استخوان فک در معرض خون‌ریزی شدید قرار می‌گیرد.

نحوه استفاده در اتاق عمل بن وکس

• پیش از استفاده، بن وکس در دمای اتاق یا با حرارت دست نرم می‌شود.
• مقدار کمی از آن برداشته شده و با حرکات ملایم روی سطح استخوان خون‌ریز مالیده می‌شود.
• ماده نباید در عمق زخم یا در نواحی با احتمال عفونت بالا قرار گیرد، زیرا ممکن است مانع از رشد بافت طبیعی شود.
• پس از کنترل خون‌ریزی، ناحیه با دقت شسته نمی‌شود تا وکس در محل خود باقی بماند.

مزایا

• اثر سریع: کنترل فوری خون‌ریزی از سطح استخوان.
• کاربری آسان: نیاز به ابزار خاصی ندارد و با دست قابل استفاده است.
• پایداری: در محیط بدن حل یا تجزیه نمی‌شود.
• قیمت مناسب: نسبت به سایر مواد هموستاتیک ارزان‌تر است.

محدودیت‌ها و عوارض احتمالی

با وجود مزایای بالا، استفاده از بن وکس محدودیت‌هایی نیز دارد:

• غیرقابل جذب بودن: باقی ماندن آن در بافت ممکن است باعث واکنش خارجی، التهاب یا تاخیر در ترمیم استخوان شود.
• احتمال عفونت: چون بن وکس سد غیرقابل نفوذی ایجاد می‌کند، می‌تواند محل تجمع باکتری‌ها شود.
• مهار استئوبلاست‌ها: تحقیقات نشان داده‌اند که تماس مستقیم بن وکس با سطح استخوان ممکن است فعالیت سلول‌های استخوان‌ساز (osteoblasts) را مهار کند.
• اختلال در جوش‌خوردن استخوان: در جراحی‌هایی که هدف، ترمیم یا پیوند استخوان است، استفاده از بن وکس توصیه نمی‌شود.
• حساسیت نادر: در برخی بیماران ممکن است واکنش حساسیتی خفیف ایجاد کند.

نکات نگهداری و ایمنی بن وکس

• بن وکس باید در دمای ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد و به دور از نور مستقیم نگهداری شود.
• در زمان استفاده باید از دستکش استریل استفاده شود تا آلودگی میکروبی به حداقل برسد.
• هر بسته فقط برای یک بیمار و یک عمل جراحی قابل استفاده است.

جمع‌بندی

• بن وکس (Bone Wax) ماده‌ای ساده ولی مؤثر در کنترل خون‌ریزی‌های استخوانی است. این ترکیب با ایجاد یک سد مکانیکی، مانع خروج خون از سطوح استخوانی می‌شود و در جراحی‌های مختلف کاربرد دارد. با این حال، به دلیل غیرقابل جذب بودن و احتمال ایجاد واکنش‌های بافتی، استفاده از آن باید با آگاهی و در شرایط مناسب صورت گیرد. امروزه نسخه‌های پیشرفته‌تر و زیست‌تجزیه‌پذیر آن در حال جایگزینی هستند که ایمنی و کارایی بالاتری دارند.
• در نهایت، انتخاب بین بن وکس سنتی و جایگزین‌های مدرن به نوع جراحی، وضعیت بیمار و تصمیم جراح بستگی دارد؛ اما در هر صورت، آشنایی با این ماده برای هر جراح و تیم اتاق عمل ضروری است.

راهنمای خرید و مشاوره

برای دریافت مشاوره تخصصی، استعلام فوری و خرید با کارشناسان ما تماس بگیرید:
شماره تماس :09362722244